ประวัติความเป็นมาของอำเภอศรีมหาโพธิ อำเภอศรีมหาโพธิ แต่เดิมมีสภาพเป็นป่าทึบมีชื่อว่า “ ดงศรีมหาโพธิ ” ในสมัยกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระนเรศวรมหาราชได้ทรงยกทัพไปปราบเขมรซึ่งแข็งเมือง และเที่ยวมากวาต้อนคนไทยตามแนวชายแดนไปเป็นเชลย ทรงตีสำเร็จได้ชัยชนะต้อนคนไทยกลับคืนมาพร้อมทั้งต้อนชาวเขมรมาเป็นเชลยด้วยเป็นจำนวนมาก เชลยที่กวาดต้อนมานั้น ต่อมาได้พากันตั้งรกรากอยู่ที่ดงศรีมหาโพธิ อยู่ติดกับแม่น้ำ เรียกชื่อตรงนั้นว่า “ท่าเขมร” และต่อมาภายหลังได้เปลี่ยนชื่อเป็น “บ้านท่าประชุม” มาจนทุกวันนี้
ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เคยเสด็จประภาสมายังดงศรีมหาโพธิ และได้ทรงพักแรมที่บ้านโคกขวางในปัจจุบัน ทรงลงพระปรมาภิไธยย่อ “จปร.” ไว้เป็นที่ระลึกต่อมาทางอำเภอได้สร้างสถูปไว้ชาวบ้านเรียกว่า “ลายพระหัตถ์” และในวันที่ 23 ตุลาคม ของทุกปีจะมีบรรดาพ่อค้า ประชาชน ข้าราชการ นักเรียน ไปร่วมกระทำพิธีถวายบังคม ณ สถานที่แห่งนี้เป็นประจำ
ที่ตั้ง ที่ว่าการอำเภอครั้งแรกตั้งอยู่ข้างแม่น้ำหันไปทางทิศเหนือ อาคารไม้เสาอิฐขนาดใหญ่ปลูกสร้างเมื่อ พ.ศ. 2446 มีหลวงศรีมหาเกษตร เป็นนายอำเภอคนแรก ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2458 ได้ย้ายไปตั้งใหม่ที่บ้านท่าประชุมจนถึง พ.ศ. 2508 จึงย้ายมาตั้งเป็นอาคารในปัจจุบันริมทางหลวงสายปราจีน – ศรีมหาโพธิ ห่างจากที่ว่าการอำเภอหลังเดิมประมาณ 700 เมตร
ความหมายของชื่ออำเภอ เนื่องจากที่ตำบลโคกปีบ ซึ่งเดิมเคยขึ้นการปกครองกับอำเภอศรีมหาโพธิ (ปัจจุบันแยกเป็นอำเภอศรีมโหสถ) มีต้นโพธิ์อยู่ต้นหนึ่งมีขนาดใหญ่มากนักโบราณคดีสันนิษฐานว่าเป็นต้นโพธิ์ที่ได้รับพันธุ์มาจาก “ต้นพระศรีมหาโพธิ์” พุทธคยา ประเทศอินเดีย เพราะสมัยนั้นพระพุทธศาสนาได้แพร่มาถึงอาณาจักรสุวรรณภูมิราวพุทธศักราช 300 และได้แพร่ถึงอาณาจักรทวาราวดีราวพุทธศักราช 500 ความเจริญของพระพุทธศาสนาดังกล่าวนี้ บรรดาสมณทูตทั้งหลายจะต้องนำเอา“พระศรีมหาโพธิ” พันธุ์พุทธคยา ปลูกเป็นบริโภคเจดีย์ สำหรับกราบไหว้บูชา เพราะอาณาจักรทวาราวดีนอกจากจะได้รับแจกจ่าย “พระบรมสารีริกธาตุ” แล้วคงได้รับพันธุ์ “พระศรีมหาโพธิ” พุทธคยาจากสมณทูตมาเผยแพร่อีกครั้งหนึ่ง จึงน่าเชื่อว่า ต้นโพธิ์ต้นนี้เป็นพุทธคยาแต่ว่าต้นเดิมอาจจะตายไป เพราะเป็นเวลานานถึง 2,000 ปี ล่วงมาแล้ว และต้นที่อยู่ในปัจจุบันนี้เป็นหน่อที่เกิดขึ้นใหม่รอบๆ ต้นเดิม ต่อมาเมื่อมีการจัดตั้งอำเภอตามแนวการปกครองมณฑลเทศาภิบาลขึ้นอำเภอนี้มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้อยู่จึงได้นามว่า “อำเภอศรีมหาโพธิ”
คำขวัญอำเภอศรีมหาโพธิ
เกษตรมั่นคง อุตสาหกรรมมั่งคั่ง การค้ารุ่งเรือง เมืองศรีมหาโพธิ
ที่ตั้ง อาณาเขต ขอบเขตการปกครอง
1.1 ที่ตั้ง ขนาดพื้นที่
อำเภอศรีมหาโพธิ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของจังหวัดปราจีนบุรี ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 21 กิโลเมตร ที่ว่าการอำเภอตั้งอยู่ในหมู่ที่ 4 บ้านท่าประชุม ตำบลศรีมหาโพธิ อำเภอศรีมหาโพธิ จังหวัดปราจีนบุรี ติดกับทางหลวงแผ่นดิน หมายเลข 3070 (ถนนสุวินทวงศ์) ได้รับการยกฐานะเป็นอำเภอตั้งแต่ปี พ.ศ. 2447 โดยมีเนื้อที่รวมทั้งสิ้น 399.50 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 258,633.125 ไร่
1.2 อาณาเขตติดต่อ
อำเภอศรีมหาโพธิ จังหวัดปราจีนบุรี มีอาณาเขตต่อต่อกับอำเภอและจังหวัดใกล้เคียง ดังนี้
– ทิศเหนือ ติดต่อกับ อ.ประจันตคาม และ อ.เมืองปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี
– ทิศใต้ ติดต่อกับ อ.พนมสารคาม และ อ. สนามชัยเขต จังหวัดฉะเชิงเทรา
– ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี
– ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อ.ศรีมโหสถ และ อ.เมืองปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี
อำเภอศรีมหาโพธิ
อำเภอศรีมหาโพธิแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 10 ตำบล 90 หมู่บ้าน ได้แก่
การปกครองส่วนท้องถิ่น
- เทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลศรีมหาโพธิและบางส่วนของตำบลหนองโพรง
- เทศบาลตำบลกรอกสมบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลกรอกสมบูรณ์
- องค์การบริหารส่วนตำบลศรีมหาโพธิ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีมหาโพธิ (นอกเขตเทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ) ตำบลสัมพันธ์ทั้งตำบล และตำบลบางกุ้งทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านทาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านทามทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตูม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตูมทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลดงกระทงยาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงกระทงยาม และตำบลหาดยางทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลหนองโพรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองโพรง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ)
- องค์การบริหารส่วนตำบลหัวหว้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวหว้าทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลกรอกสมบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกรอกสมบูรณ์ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลกรอกสมบูรณ์)
เขตอุตสาหกรรม
- เขตอุตสาหกรรม 304
- สวนอุตสาหกรรมโรจนะ ปราจีนบุรี
สถานที่สำคัญ
- โบราณสถานหลุมเมือง
- โบราณสถานพานหิน
- สวนสาธารณะ โบราณสถานลายพระหัตถ์ รัชกาลที่ 5